Od wieków zdobimy jaja w okresie wielkanocnym. Tradycja ta ma swój udokumentowany rodowód, wywodzi się z czasów biskupa Krakowskiego Wincentego Kadłubka, czyli z początku XIII wieku. Archeologiczne znaleziska na Opolskim Ostrówku wskazują nawet na X wiek. Jajko na Śląsku Opolskim w XVIII i XIX wieku było przede wszystkim zdobione metodą batikową, jest to jajko malowane gorącym woskiem a następnie farbowane. Metoda ta jest nadal powszechnie stosowana w okolicach Tułowic i Korfantowa. Jednak najbardziej popularna jest kroszonka, zabarwione jajo zdobione metodą rytowniczą (drapane), ozdabiane tradycyjnymi ornamentami roślinnymi: palmy, kwiaty, liście etc. , których wzory są często spotykane także w haftowanych obrusach, zasłonach, dekoracyjnej pościeli (kapach), strojach

i malarstwie ludowym. Różnorodność wzorów zależy od inwencji artystycznej samego twórcy. W połowie XX wieku na jajkach skrobano duże wyraźne wzory (foto wyżej). W latach osiemdziesiątych duży wzór jest coraz bardziej wypełniany, uzupełniany małymi dodatkami. Wzory z tego okresu są uważane przez większość twórców za tradycyjny wzór kroszonki opolskiej. Kolorystycznie dominują odcienie brązu (barwienie łupinami z cebuli).

Dzisiaj są to coraz misterniej wykonywane miniatury, gdzie zdobienie jednego jajka pochłania nawet 3 godziny ( ! ). Obok motywów roślinnych, wielkanocnych i treści biblijnych, wydrapywane są wierszyki, życzenia a czasem inne dowcipne, kąśliwe teksty.

Kroszonka ta ma swój niepowtarzalny urok a kompozycja jest wyrazista i czytelna, w przedstawionym obrazie jest wyraźnie zauważalna głębia oraz kolejne warstwy przedstawianego wzoru. Kolejnym mocno rozbudowanym elementem są symetrycznie rozlokowane bardzo bogate szlaczki a prawdziwą sztuką jest by były idealnie proste i równe co do wielkości i kształtu poszczególnych, kolejnych elementów.


Coraz częściej jest spotykana kroszonka z przesadnie zminiaturyzowanym rytem, na której brak jest jakiegokolwiek wzoru, na której nie dopatrzymy się tradycyjnego ornamentu, tu winniśmy się zastanowić: czy nadal jest to kroszonka opolska? Pytanie to pozostawię bez odpowiedzi ...


Do robienia kroszonek metodą rytowniczą używa się jaj o białej skorupie (pozwala to na osiąganie wyrazistego wzoru), które gotuje się (preparuje) przez 3 do 4 godzin. Zgodnie z tradycją było to zawsze jajo pełne. W dzisiejszych czasach kroszonki wykonuje się coraz częściej na wydmużce zaś w przypadku jaja strusia jest to zawsze pusta skorupa. Moim zdaniem jest to jednak naruszenie pewnej symboliki jajka jako źródła życia, a sama skorupa jest obrazem swego rodzaju pustki. Idąc dalej tym tokiem myślenia, to czy panna ofiarująca wybranemu koszyczek jaj pragnie mu ofiarować coś więcej (życie), czy tylko mają to być pozory, fałszywe sygnały. Warto by to przemyśleć w kontekście zachowania tradycji.
Faktem jest jednak, iż kroszonka pełna czasami ma tendencje do pocenia się i nieraz jest wyrobem trudnym, kłopotliwym w przechowywaniu.

Następnym etapem jest farbowanie jajka i zdobienie właściwym wzorem, ornamentem.
Do barwienia jaj używano barwników naturalnych pochodzenia roślinnego: łupiny cebuli; młode pędy pszenicy i żyta; kora dębu, olchy i brzozy; wywar z buraka ćwikłowego; suszone liście malin. W dzisiejszych czasach barwnik naturalny jest zastępowany syntetycznymi farbami do tkanin.

Charakterystyczną wymowę ma kolorystyka jaj, mianowicie, ongiś młoda panna przygotowywała wybranemu młodzieńcowi co do którego nosiła poważne zamiary koszyczek ze zdobionymi jajkami. W koszyczku tym najczęściej znajdowały się trzy kroszonki o ściśle określonych kolorach. Jakie znaczenie miały kolory ? Otóż były to symbole:

Dodatkowo panny szykowały kroszonki w kolorach :

Kroszonki Opolskie można co roku podziwiać począwszy od Niedzieli Palmowej na wystawie pokonkursowej w Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu - Bierkowicach.